بقعه پیربکـران شاهکار معماری وگنجینه ارزشمند تاریخی در شهرستان فلاورجان

شهرستان فلاورجان از نظر تراکم جمعیتی سومین شهرستان کشور  است و با مساحتی در حدود ۳۱۰ کیلومتر مربع در طول جغرافیایی ۳۰ دقیقه و۵۱ درجه و عرض جغرافیایی ۳۴ دقیقه و ۳۲ درجه در فاصله ۴۴۲ کیلومتری تهران قرار دارد. مرکزیت این شهرستان شهر فلاورجان است. و ارتفاع آن از سطح دریا۱۶۰۰مترمی باشد

براساس بررسی های انجام شده سابقه سکونت بشر وزندگی اجتماعی در این شهرستان دست کم به حدود شش هزار سال پیش برمی گردد.یافته های باستان شناختی و کشف محوطه های باستانی از حضور جوامع پر جمعیت ویکجانشین در دشت فلاورجان در اواخر هزاره پنجم قبل از میلاد حکایت دارد. همچنین کشف سنگ نگاره های متعددی از نقوش حیواناتی چون کل، بزکوهی و گونه هایی از گربه سانان در کوه ها وصخره های شهر ستان نشانگر حضور فعال جوامع شکارچی در دوران پیش از تاریخ و غنای طبیعت و حیات وحش این شهرستان درگذشته های بسیاردور دارد.

شهرستان تاریخی فلاورجان با داشتن ۴۶۴ اثر باستانی پس از کاشان، اردستان و نطنز جزو چهارمین شهرستان تاریخی استان اصفهان است.و از ۴۶۴ اثر باستانی، ۲۷ اثر در فهرست آثار ملی قرار گرفته و تعدای دیگر هم در حال ثبت ملی است یکی از آثار تاریخی شهرستان فلاورجان واقع در بخش پیربکران و در شهر پیربکران است بقعه پیربکران شاهکار معماری تشیع ایران است  که در ادامه در مورد آن توضیح داده شده است

بقعه پیربکران در شهر پیربکران از توابع شهرستان فلاورجان قرار دارد،سابقه تاریخیشهر پیربکران به پیدایش آرامگاه و بقعه پیربکران که متعلق به قرن هشتم هجری و از دوران سلطان اولجایتو است، می رسد.

محمد بن بکران ( پیربکـران)  یکی از رجال مشهور واز علما و مدرسین و عرفا بزرگ نیمه دوم قرن هفتم هجری است که در ابتدای قرن هشتم و اوایل سلطنت «الجایتو» از فرمانروایان سلسله ایلخانی وفات یافت و در «بقعه پیربکران» و در ایوان محل تدریس خود به خاک سپرده شد.

بقعه پیربکران شامل ۴ قسمت رواق، ایوان، آرامگاه و اتاق چله‌خانه است.

ساخت بنای بقعه از حدود سال ۶۷۰ هجری قمری آغاز شده است و یکی از ویژگی‌های شاخص این بقعه ساخت آن است در این بنا از خشت، آجر و سنگ استفاده شده و ۲ طبقه نخست آن با سنگ و طبقه سوم آن با استفاده از آجر بنا می‌شود، بر خلاف اینکه در معماری اصفهان از خشت و یا آجر در ساخت بناها بهره گرفته می‌شود.

ساختمان بقعه از نظر ارتفاع، با داشتن ارتفاعی حدود ۲۰ متر در ایران بی‌نظیر است، از سوی دیگر در ساخت بقعه از تمامی مصالح معماری ایرانی از جمله خشت، سنگ، آجر و چوب که اصلی‌ترین مصالح معماری ایران به شمار می‌رود، استفاده شده است،

البته باید توجه داشت که کمتر بنایی در ایران دیده شده که طبقه سوم آن از آجر باشد.

برای ورود به بقعه باید از رواق که در حقیقت ورودی به سمت صحن بقعه است، بگذرید، این رواق مسقف، دارای تزییناتی از جمله کاشی‌کاری است که نیاز به مرمّت دارد،
اطراف دیوارهای صحن با خط کوفی و با زمینه شاخ و برگ و گل و بوته‌های گچ‌بری شده است.

در ضلع جنوبی صحن محرابی نفیس با ارتفاع ۱۰ متر با انواع تزیینات و نقوش هندسی و گیاهی قرار دارد که آیات ابتدایی سوره انسان و آیت‌الکرسی بر آن نوشته شده است، البته نقوش قسمت‌های پایینی محراب از بین رفته است،

در اطراف صحن، ایوانچه‌هایی وجود دارد؛ کتیبه‌هایی بالای آن نقش بسته است، یکی از ایوانچه‌ها، محراب کاشی‌کاری شده کوچکی دارد، همچنین یکی دیگر از ایوانچه‌های این صحن را محل تدریس محمد بن بکران دانسته‌اند، این ایوانچه نیز دارای کتیبه‌ است، این کتیبه به خط ثلث و با زمینه گل و برگ گچ‌بری شده و بر روی آن نوشته شده است: «هذه العماره المبارکه الشیخ المشایخ المسلمین محمد بن بکران فی ثلث و سبع مأئه».

در کنار این ایوانچه، تخته‌سنگی است که در آن فرو رفتگی خاصی دیده می‌شود، فرو رفتگی این سنگ، جای پای اسب حضرت الیاس(ع) است و مردم منطقه به علت قداست آن این تخته‌سنگ را جا به جا نکرده‌اند و دیوار شرقی بقعه بر روی آن بنا کرده‌اند.

پروفسور هرتسفلدˈ ایران شناس و مستشرق غربی درکتاب ˈآثار ایران ˈ درباره بقعه پیربکران و این تخته سنگ می نویسد: ˈدر سال ۱۹۲۳ (۱۳۴۱ هجری شمسی) در لنجان اثر دیگری از ˈملکه سوسنˈ (شوشاندوخت همسریزگرد اول ۳۹۹-۴۲۰ ) پیدا کردم. بقعه ی پیربکران،تقلید و پیروی از طاق کسری است و بر کف آن تخته سنگی وجود دارد که بر روی آن جای سم اسبی مشهود و منسوب بهˈ اسب الیاس پیامبرˈبوده استˈ.
این ایران شناس ادامه داده است:ˈمی گویند ˈ الیاسˈ از این مکان به آسمان رفته است. گویا این سنگ قرار بوده به جای سنگی که در معبد اورشلیم وجود دارد نهاده شود و صوفی مزبور آن را تصرف نموده استˈ

از همه زیبایی‌های صحن که بگذریم در قسمت شمالی آن اتاقکی سرپوشیده به نام آرامگاه محمد بن بکران وجود دارد، این آرامگاه با دیواری مشبّک از صحن جدا شده است و داخل و خارج آرامگاه با تزیینات کاشی‌کاری و گچ‌بری مزین شده است، سنگ قبر پیر بکران از جنس مرمر و حجاری شده است، بر جانب شرقی سنگ مزار نوشته شده است: «اللهم صل علیه کلما ذکره الذاکرون و صل علیه کلما سها عنه الغافلون حرر الضغیف المحتاج الی رحمه الله الغنی علی بن محمد التبریزی بفیروزان».

بر روی قبر محمد بکران پارچه سبزی وجود دارد این پارچه سبز توسط مردم بر روی قبر انداخته شده است، در کنار قبر محمد بن بکران قبری با ابعاد کوچک‌تر وجود دارد که گفته شده این قبر مربوط به یکی از شاگردان محمد بن بکران است و برخی از کارشناسان نیز معتقد هستند که به علت اینکه قبر بدون نام و از نظر طولی و عرضی کوچک‌تر است تصور می‌شود مربوط به همسر پیر بکران است.
آراسته شدن بقعه پیربکران به انواع آرایه‌های تزیینی همچون کاشی‌کاری، گچ‌بری و کتیبه‌نگاری این بنا را به یک بنای شاخص تبدیل کرده است، وجود انواع کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی با اشکال مختلف هشت‌ضلعی، ستاره، چلیپا، شش‌ضلعی، برجسته و ساده، وجود انواع گچ‌بری و وجود انواع کتیبه‌ها با خط کوفی، ثلث، نسخ و ریحان و عمدتاً با موضوعات قرآنی، آیه‌الکرسی، بخشی از سوره یس، فتح، حمد، انسان و نام مبارک حضرت محمد(صلی‌الله علیه و آله) و علی(علیه‌السلام) از دیگر ویژگی‌های بقعه پیربکران به شمار می‌رود.
.